Egongela zuria zen, handia, pareta biluziekin, artelan ez posterrik gabeko horma zuri, garbiak. Edade guztietako pertsonak eserita zeuden egurrezko banku luzeetan, isil-isilik, bai zahar, bai gazteak, baita umeak ere, gizonak edo emakumeak; guztiok ospitale antzerako kamisoi zuria soinean. Baita berak ere.
Noizean behin ahots baxu batek izenak esaten zituen eta izen haien jabeak altxa eta gelan zegoen ate zuri bakarrenetik desagertzen ziren. Inoiz ez ziren bueltatzen.
"Elene Zabalbide" -deitu zuen ahotsak bere izena eta bere aurretik desagertu ziren pertsonak bezala, emakumea eserlekutik jaso eta aterantz abiatu zen.
Kisketa hartu eta astiro buelta eman zion isilpean atea ireki zen arte. Aurrean zer aurkituko ote zuen ezin jakinik pauso bat eman zuen eta gero beste bat, egongela zuri biluzia atzean utzi zuen arte. Atea inongo laguntzarik gabe bakar-bakarrik itxi zen, baina Elenek ez zion kasurik ere egin. Bere begi aurrean gorputz osoko ispilu luzea zuen eta han ikusi zuen bere gorputzaren isla lehenengo aldiz azken orduetan. 18 urte zituen berriz ere, gaztea zen eta ile luze kizkur ilunak sorbalda biluzi zurien gainean erortzen zitzaion mantu baten giza. Aurpegian ez zituen oraindik urteak eta bizitzak ematen dizkizun zimurren arraztorik; ezta irribarre egiteko ohitura zuten ezapainen ondoan ere.
-Zergatik?-galdetu zion bere buruari- Zergatik naiz horren gazte?
-Zure buruaren islada ikusten ari zarelako. Horixe da zuk zure burua ikusten duzun modua, zure arimaren isla-erantzun zion ahotsak.
Elenek norbait bere alboan sumatu zuen, baina ez zuen buelta eman. Betertzetik ikusi zuen tunika luze zuri baten mugimendu geldoa. Bere 18 urteko buruari begiratu zion berriz ere.
-18 urte nituela ezagutu nuen Peio- esan zion bere buruari berriz ere eta beti bezala bakardadearen ziztada sumatu zuen bihotzean.
Ahotsak ez zuen erantzun berehala, bere tristura sumatuko balu bezala. Hitz egin zuen isiltasun segundo luzeen ostean:
-Orain aurrera jarraituko bazenu hurrengo gelara iritsiko gara.
Emakumeak esan bezala egin zuen eta hurrengo gelara sartu zen. Egongela handi argitsua, hainbeste maite zuen zeru koloreko hormekin eta haietatik eskegita milaka argazki eta artelan, bakoitza bere markoan sartuta. Eta margolanei begira, bakoitzean margotutako eszena bakoitza ezagutzen zuela konturatu zen. Bere bizitzaren uneak ziren irudi-moduan kontatutako bizitza oso bat.
-Hauxe da zure bizipenen museoa- azaldu zuen ahotsak- zure bizitzaren gertaera guztiak dituzu hemen ikusgai azken aldi batez beriradatxo bat bota nahi badiezu.
Hitzik gabe Elene kuadroen bidea jarraitu zuen, begiak haietatik ezin apartatu. Han zegoen gogoan ez zuen bere jaiotzaren uneak. Txikitako oroimena lausoak eta bizitasun argiak. Ikusi zituen berriz ere amonarekin emandako paseoak, aitarekin igotako mendiak, amarekin berbetan igarotako arratsalde euritsuak, lagunekin asmatu zituen jolasak... aspaldi ahaztutakoak. Eta bat-batean han zen berriz ere bere 18 urteko burua, loredun soineko zuria soinean. Soinekoa berehala ezagutu zuen azkenik jantzi zuenetik hainbeste urte pasa baziren ere. Inoiz ahaztuko ez zuen gaua zen hura, herriko jaietan Peio ezagutu zuen gaua. Eta han zen Peio, mutiko altu eta argala berari begira. Nahigabe irribarre egin zuen ezagutu zuen unea oroituz, bai, une hartan bere bizitzaren norabidea aldatu zen.
Eta handik aurrera beti zen Peio argazki guztietan. Peio eta biak hondartzan, itsarertzean paseoan. Peio eta biak gabonetan edota udaberriko lehengo loreak hartzen parkean. Lehengo musua eta izana zen neskato lotsatia bezala irri egin zuen. Ezkontza-eguna, irribarrea ezpainetan, soineko zuria sinplea izan arren munduko emaztegairik ederrena zela esan zion Peiok harro-harro. Bere begietan beti zen Elene politena. Gogoan zituen ere malkoak amonaren begietan bere iloba nagusi maitea ezkontzeko baitzen eta. Urte gutxi batzuen menpean ez zuen amona berriz ikusiko, baina momentu hura maitekiro gordeta zuen bihotzean.
Eta ondoren bere bizitzaren margolanak amaigabe jarraitzen zuten. Peio eta bien alaba jaio zen eguna bere bizitzako zoriontsuenetakoa izan zen. Ostean bere beste bi semeak. Eta koadroz koadro haien hazkuntza ikusi zuen, Peio beti zuela alboan. Baita aiton-amonak bihurtu ziren eguna ere. Beste egun zoriontsua. Amona etorri zitzaion berriz ere burura, amona bezalako amona izan nahi zuen. Baziren egun zoriontsuak eta egun tristeak, bere aurretik munduan huzten zuten familia eta lagunei agurra... Eta azkenik Peio agurtu behar izan zuen eguna ere etorri zen, han pareta hotz batean zintzilikatutako beste irudi bat besterik ez, baina bere bihotzean oraindik ere min ematen zion oroitzapena. Handik aurrera jada ez zegoen Peio bere ondoan argazkietan eta tristura txiki, isil hura jantzita zeraman beti Elenek.
Hala ere, urteak oarindik pasa ziren bere bizipenen museoan eskegitako lanetan. Bere sema-alabekin eta haien seme-alabekin bizitako milaka bizipen gehiago. Gelaren azkenera iritsi zenean Elenek ez zuen irribarrea ezpainetatik kendu, nostalgiaz beterikoa, baina zoriontsua.
-Bizitza luze sinplea bizi izan dut-esan zion bere atzean sumatzen zuen presentziari- Baina zoriontsua izan naiz benetan.
Ahotsak irribarre egin zuen. Ez zekien nolatan sumatu zuen, ezta ahotsek irribarre egiterik zuten ere, baina hala sentitu zuen; izenik gabeko bat-bateko epeltasuna bihotzean.
Azken koadroaren ostean egur-koloreko ate sinplea zegoen. Elenek begira geratu zitzaion instant batez pentsakor.
-Beste aldean Peio al dago nire zain?- galdetu zuen itxaropenez beteta- Nire zain egon al da urte luze hauek?
- Ez dakit-erantzun zion ahotsak serio-serio- Inork ez daki zer ote dagoen ateaz bestalde, ezta nik ere, eta jakingo banu ez nuke esango. Zure bizitza zuk soilik bizi dezakezun moduan, ondoren datorrena ere zuk bakarrik bizi behar duzu.
Elenek buruarekin bere adostasuna azaldu zuen.
-Aurrera jarraitzeko unea da- esan zuen eta beldurrik gabe ate aurrean jarri eta eskua kisketan jarri zuen.
Ez zuen ikararik sumatzen, ezta antzekorik ere. Zirrara sentitzen zuen, atearen bestalde Peio bere zain zegoelakoaren ziurtasuna baitzuen bihotzean. Aspaldi irakurritako eleberri baten esaldi etorri zitzaion burura: "maitearen zain egotea maitea laster etorriko dela jakinik paradisua da". Ateaz bestalde bere maitea zegoen zain bera noiz etorriko, ate hura paradisura atea zen.
Pentsatu gabe eta irribarrea ahoan atea ireki eta desagertu zen.
Egurrezko atea bakar-bakarrik itxi zen eta Elene Zabalbideren Bizitasunen Museoan Heriotza bakar-bakarrik gelditu zen ateari begira. Bere begien aurrean atea desagertu eta leiho borobil txiki bat agertu zen. Heriotzak ez zuen bertatik begiratu. Zertarako? Bestaldean zegoena zegoela ere berak ezingo zuen inoiz bisitatu. Buelta eman eta bere pausoak desegin zituen egongela zuri handiaren atariraino. Bere atzean Eleneren Museoaren sarrera itxi eta desagertu zen. Heriotzak irribarre gozoa sumatu zuen ezpainetan, epeltasuna bihotzean, Elene bezalako pertsonak, bizitza azkenerarte eta damutu gabe pozik bizi izandako pertsonak, ez ziren horrenbeste ikusten bere eguneroko lanean. Baina beti joaten zirenean zoriontasunaren usain gozo hura uzten zuten atzean. Haien presentzia mundutik, ezagutu izan zituzten pertsonen bihotzetatik, ihes egingo ez zuen inoiz.
Hura zen bizitzaren azken gailurra, azken lorpena. Gutxik jakingo balute ere Elene Zabalbideren bizitza arrakastatsua izana zen.
